Dobór więźby dachowej zależy od wielu powodów. Należą do nich głównie wielkość jak i również kształt domu, wykorzystanie poddasza (użytkowe bądź nieużytkowe), względy ekonomiczne czy architektoniczno-estetyczne. Aczkolwiek najczęściej wykonywane istnieją klasyczne konstrukcje zbudowane z krokwi, belek, murłat, płatwi, jętek, słupów, mieczy, przepustnic.

Budowa więźby dachowej – główne elementy

Podstawowe elementy tworzące tradycyjną więźbę dachową to:

– Krokwie – elementy, w których opiera się całe pokrycie dachu. Są to belki pochyłe o prostokątnym przekroju poprzecznym (o grubości min. 5 cm). Najczęściej odcinek wynosi: 7×14 cm lub 8×16 cm. Rozstaw krokwi waha się w przedziale 0, 8 – 1, 2 metrów. Oparcie krokwi stanowią płatwie: murłata, kalenica oraz płatwie kompromisowe, a także jętki (w zależności od rodzaju więźby).

– Płatwie – belki poziome, stanowiące podporę krokwi. Jako szczegół nośny, płatwie powinny mieć stosunkowo ogromny przekrój poprzeczny, np. 16×20 cm. Występuje płatew kalenicowa, pośrednia oraz stopowa. Płatwie opiera się na słupach (płatwie pośrednie jak i również kalenicowa) i nierzadko dodatkowo usztywnia za pomocą mieczy (obustronnych zastrzałów słupa).

– Kalenica – górna krawędź dachu, na długości której łączą się połacie dachowe. Krokwie często opierają się tu na płatwi kalenicowej.

– Murłata – płatew stopowa o przekroju kwadratowym, na temat wymiarach (zwykle) 10×10 cm lub 14×14 cm. Stanowi pani dolną podporę krokwi, gdyż oparta wydaje się na murze jak i również przenosi obciążenia spośród krokwi na ścianę budynku. Należy pamiętać na temat odpowiednim przymocowaniu murłat do muru. Służą do tego kotwy stalowe wbijane przy mur w odstępie nie mniejszej aniżeli 2, 0 metrów.

– Słupy – pionowe elementy więźby dachowej, które transmitują obciążenie z płatwi bezpośrednio na strop. Słupy mają na ogół przekrój kwadratowy o wymiarach 12×12 cm lub 16×16 cm.

– Kleszcze – poziome belki, zespalające przeciwległe pary krokwi. Zapewniają stężenie (usztywnienie) poziome.

– Rapiery (obustronne zastrzały słupa) – belki skośne, łączące słupy z kleszczami lub słupy z płatwiami pośrednimi. Ich zadaniem jest usztywnienie więźby dachowej w kierunku podłużnym.

– Jętki – belki poziome jednoczące dwie przeciwległe krokwie. Za sprawą tego zostaje zachowana sztywność więźby i nośność krokwi.

– Wiatrownica – deski o przekroju poprzecznym od 3, 8×10 do 5×12 cm, przybijane ukośnie do odwiedzenia krokwi. Stosuje się je na dachach stromych z lekkim pokryciem w zamysle zabezpieczenia dachu zanim zerwaniem wskutek wciągania wiatru.

Podstawowe rodzaje więźb dachowych

Wychodzą trzy podstawowe gatunki więźb dachowych, które to są najczęściej używane w budynkach. Przylegają do nich:

– więźba krokwiowo – belkowa

– więźba jętkowa

– więźba płatwiowo – kleszczowa

Więźba krokwiowo – belkowa

Jest to najprostsza konstrukcja stosowana w takim przypadku, gdy rozpiętość dachu w świetle tapet nie przekracza siedmiu, 0 m (zalecana max. rozpiętość to 6, 0 m), a pochylenie połaci dachowej jest duże niż 45 rzędów. Taki układ polecany jest np. przy przypadku budowy małych domków letniskowych.

Wiązar składa się z dwóch krokwi połączonych po kalenicy, osadzonych dzięki poziomej belce, jakiej zadaniem jest transportowanie sił rozpierających, przekazywanych przez krokwie. Rozciągłość krokwi nie winna przekraczać 5, 0 m, gdyż stateczność konstrukcji może pozostać zachwiana. czytaj więcej

Więźba jętkowa

Konstrukcja jętkowa aplikowana jest przy kolosalnych wymiarach dachu – zalecane rozpiętości sięgają od 6, 0 do 9, 0 m. Często wznosi się taką konstrukcję w domach spośród poddaszem użytkowym, ponieważ pozwala ona otrzymać odpowiedni kształt obszarów przeznaczonych na cele mieszkalne.

Składa się z krokwi (o długości powyżej cztery, 5 m) powiązanych w kalenicy i opartych na murłatach oraz z jętek, które łączą naprzeciwległe krokwie, a tymże samym przejmują energii rozporowe, nadając surowość konstrukcji. Należy przestrzegać ważnej zasady, aby jętka spinała krokiew na odpowiedniej wysokości. Część dolna nie zaakceptować powinna przekraczać cztery, 5 m (licząc od murłaty), z kolei górna 2, 5 m (licząc od czasu kalenicy).

Konstrukcję jętkową należy wzmacniać przy kierunku podłużnym za pomocą wiatrownic lub łat. Wskazana rozpiętość dachu o konstrukcji jętkowej wynosi 9, 0 m, jednak zezwala się większe rozmiary – do 12, 0 m. W takim przypadku długość jętek wydaje się być tak duża, że trzeba je podpierać za pomocą jednej lub dwóch płatwi (w zależności od momentu długości jętki) opartych na słupach.

Reguła jest taka, hdy jeśli wiązar dzierży rozpiętość od 7, 5 do 9, 0 m, wskazana jest jedna płatew oparta na słupie umieszczonym w środku. Przy rozpiętości mieszczącej się wewnątrz 9, 0 – dwunastu, 0 m, wskazuje się zamontowanie 2 płatwi opartych na 2 słupach.

Więźba płatwiowo – kleszczowa

Jest to najbardziej uniwersalny i najczęściej stosowany rodzaj więźby dachowej. Można ją wznosić zarówno przy dachach jednospadowych, jakim sposobem i w dwuspadowych, płaskich i stromych (nawet do mniej więcej 70 stopni). Rozpiętość dachów przystosowanych do zastosowania więźby płatwiowo – kleszczowej sięga aż 16, 0 m, jednak wskazywana rozpiętość to 9, 0 – 12, 0 m.

W największym stopniu typowa konstrukcja takie zbudowana jest z dwóch rodzajów wiązarów: podstawowych oraz pośrednich. Wiązary główne są rozstawione co 3, 0 – 5, 0 m i składają się z 2 krokwi opartych na płatwiach, dwóch słupów i pary kleszczy, które obejmują pozostające elementy z dwóch stron.

Dodatkowym zastawem hipotecznym w kierunku poprzecznym są zastrzały a także miecze. Wiązary kompromisowe pozbawione są słupów i kleszczy. Konstrukcja ta wyglądem przypomina więźbę jętkowo – płatwiową, jednak bez wątpienia istnieje zasadnicza różnica w rozkładzie obładowań, a tym samym w sposobie pracy całego dachu.

W przypadku więźby jętkowej, wszystkie obciążenia przenoszone są na ściany zewnętrzne budynku, natomiast w dachu spośród więźbą płatwiowo – kleszczową, znaczną cząstka obciążeń przejmuje strop poddasza (za pośrednictwem ścian stolcowych, które składają się wraz ze słupów, płatwi pośrednich i stopowych). Jest to rozwiązanie bezpieczniejsze dla całej konstrukcji dachu. Należy aczkolwiek pamiętać, aby ścianki stolcowe usytuowane były w pobliżu elewacji nośnych budynku albo ewentualnie podciągów.

Wiązary kratowe

Konstrukcje kratownicowe są charakterystyczne gwoli dużych hal magazynowych oraz obiektów użyteczności publicznej. Wystarczy patrzeć na sufity dużej ilości supermarketów, które pełne są stalowych struktury kratowych. Jednak coraz bardziej popularne przybywają się drewniane wiązary kratowe w budownictwie jednorodzinnym, gdyż posiadają wiele zalet.

Znamionuje je lekkość, zwykłe i szybkie przeprowadzenie, niewielki koszt, oraz brak konieczności wznoszenia wewnętrznych ścian nośnych (ze względu w równomierne rozłożenie obciążeń). Dzięki temu wnętrza można swobodnie rozłożyć na pomieszczenia użytkowe.

Wiązary kratowe konstruują się pasów górnych, dolnych, słupków oraz krzyżulców. Pręty konstruowane są z desek lub bali drewnianych, połączonych głównie zbytnio pomocą gwoździ, śrub, kołków, wkrętów albo kleju. Najczęściej posiadają kształt trójkątny bądź dwutrapezowy.

Takie konstrukcje zalecane są w przypadku domów z poddaszem nieużytkowym, wraz z dachami dwuspadowymi na temat stosunkowo małym kącie nachylenia (15 – 20 stopni). Rozpiętość dachu zwykle przekracza 11, 0 metrów, co stanowi następną zaletę stosowania wiązarów kratowych. Można wykorzystywać je w sytuacji budynków o wielkich wymiarach.

Kształt dachu wpływa coś więcej niż na wygląd budynku, ale również w znacznym stopniu na możliwość wykorzystania poddasza. Dużo obszaru zapewniają np. nieskomplikowane, dwuspadowe dachy o dużej rozpiętości jak i również znacznym kącie nachylenia połaci (powyżej 40°) oraz dachy spośród wysoką ścianką kolankową. Swoboda w zagospodarowaniu poddasza zależy również od rodzaju konstrukcji dachu, gdyż jej elementy mogą ją znacznie ograniczać.

W budynkach godne polecenia są przede wszystkim dachy o łatwych kształtach (głównie dwuspadowe) i – jak się z tym wiąże – nieskomplikowanej konstrukcji. Takie konstrukcje dachowe są bardziej korzystne i łatwiej poprawnie ułożyć na tych propozycji pokrycie, lepiej zatem nie urozmaicać ich licznymi lukarnami, dymnikami i wieżyczkami.

Przeprowadzenie skomplikowanego wielopołaciowego dachu wymaga bardzo wysokich kwalifikacji oraz niemałej staranności zarówno od czasu cieśli, oraz dekarzy. Łatwiej wtedy o błędy, a liczne kosze pomiędzy połaciami sprzyjają zaleganiu płatków śniegu i utrudniają odprowadzanie wody deszczowej.

Więźba dachowa – krokwiowa i krokwiowo-jętkowa

Po tych najprostszych więźbach (rys. 3 oraz 4) pary krokwi zbiegających się w kalenicy tworzą strukturę wiązarów – podobnych w całym dachu. Jeśli strop poddasza jest drewniany, dolnymi pasami wiązarów mają możliwość być belki stropowe, a gdy strop jest żelbetowy bądź ceramiczny, funkcję pasów dolnych może też przejąć jego konstrukcja nośna. Wówczas zwykle krokwi nie polega bezpośrednio na murze, lecz na zakotwionym w nim krawędziaku.

Uwaga! Drewniane elementy więźby muszą być oddzielone od muru warstwą izolacji przeciwwilgociowej. Najczęściej wykonuje się ją z papy.

Jętka, poziomy detal pomiędzy krokwiami, służy ich usztywnieniu jak i również zmniejsza uginanie się krokwi pod obładowaniem.

Wiązary wiąże się usztywniającymi więźbę wiatrownicami, ponadto usztywnia hałasuje deskowanie lub ołacenie.

Największą zaletą naszej konstrukcji jest jej prostota. Jednak przy typowym wykonaniu poważne wady to niewielka dopuszczalna rozpiętość – do 6-7 metrów, oraz wymagany duży spadek dachu a mianowicie 40°-60°. Jednak podpierając jętkę dwoma słupami na krańcach i wzmacniając połączenie krokwi w kalenicy (z nakładkami i deską kalenicową – obrys. 5) oraz wykonując zakotwienie dolnego finiszu krokwi można zwiększyć rozpiętość konstrukcji do odwiedzenia 12 m, natomiast spadek dachu obniżyć do 20°.

Przy niewielkich rozpiętościach, gdy nie ma słupów, przestrzeń poddasza wolno dowolnie dzielić. Jętki są często używane jako element konstrukcyjny sufitu albo pozostawia się je dostrzegalne, by dodawały charakteru pomieszczeniom pod skosami.

Więźba dachowa a mianowicie płatwiowa

Płatwie owo belki równoległe do kalenicy, na wskazane jest opierają się krokwie. Dolne płatwie spoczywają na stropie lub ściance kolankowej, pozostające zaś są podparte słupami. Obciążenia są przekazywane za pośrednictwem płatwi na ściany nośne i strop.

Najczęściej elementem wiązarów są też szczypce – umieszczone niżej płatwi pary belek lub desek zawierających obustronnie krokwie i słupy. Natomiast miecze pozwalają zwiększyć odstępie pomiędzy słupami. Słupy i kleszcze rozmieszcza się tylko jakie możliwości 3-4 pary krokwi (wiązarów), reszta wiązarów składa się wraz z samych krokwi.

Więźba płatwiowa występuje po wielu odmianach i jest bardzo uniwersalna. Rozpiętość dachu może sięgać 12 metrów, a jego rzut może być poniekąd bardzo skomplikowany.

Dobierając odpowiednio liczbę płatwi i słupów wolno zaś zaprojektować dach o niemal przypadkowym, nawet minimalnym spadku.

Utrudnieniem w zagospodarowaniu poddasza o tak zaawansowanej więźbie są filary, jednak są rozstawione co 3-4 metry, czasem udaje się zaś ukryć gryzie w ściankach działowych.

Więźba dachowa a mianowicie z wiązarów kratowych

Wiązary kratowe (kratownice) to nowoczesne budowle złożone ze cieńszych elementów niż znane więźby ciesielskie. Wiązar taki składa się z pasa górnego i dolnego, pomiędzy którymi znajdują się cienkie pionowe słupki i ukośne krzyżulce. Dzielą one powierzchnię wiązara na względnie niewielkie trójkąty.

Wiązar kratowy ma nadzwyczaj dużą sztywność jak i również wytrzymałość, jest tuż przy tym lekki, natomiast do jego zrealizowania potrzeba niewiele drzewa. Takie wiązary posiadają oczywiście także usterki – ich przeprowadzenie jest bardzo pracochłonne i wymaga sporej dokładności.

Dlatego najpomyślniej, jeśli są przygotowywane nie na strukturze, lecz w wyspecjalizowanej wytwórni. Korzystne (i najtańsze) jest wtenczas wykonanie wielu jednakowych wiązarów. Cienkie części są bardziej delikatne na działanie płomienia i korozję biologiczną (grzyby i owady), dlatego szczególnie zasadnicza jest odpowiednia jakość drewna. Na szczęście wytwórnie na ogół dbają o jakość surowca.

W domach 1 rodzinnych stosuje się wiązary kratowe o elastyczności do 12 m, choć można wykonać znacznie większe. Katalogów zaletą jest owo, że nie wymagają podpór pośrednich (wewnętrznych ścian nośnych czy podciągów). Choć wiązary kratowe można zbudować do każdego dachu, spadki dachów o konstrukcji z wiązarów kratowych są zwykle niewielkie (do 20°), gdyż przestrzeń poddasza podzielona takimi wiązarami w zasadzie nie sprawdza się do wykorzystania.

Wyjątkiem są tu dachy o konstrukcji jak na obrys. 9. Wiązary zastosowano tu w struktury dachu krokwiowego – wiązar kratowy na temat wysokości 30-40 cm zastępuje tu krokiew z litego drzewa. Rozpiętość dachu ma możliwość sięgać nawet dwunastu m, a dopuszczalny kąt jego nachylenia to 21-44°. Powstałe w ten strategia poddasze można nadzwyczaj dobrze wykorzystać jako mieszkalne. Tartak

Więźba dachowa – wieszarowa

Owo szczególny rodzaj struktury, przydatny głównie wtedy, gdy odległości pomiędzy ścianami nośnymi są bardzo duże (ok. 10 m), wówczas gdy np. wszystkie obciążenia muszą być wyciągnięte na ściany estetyczne (brak wewnętrznych elewacji nośnych).

Krokwie transmitują obciążenia np. w płatwie, an owe zaś – w wieszaki zamiast dzięki słupy. Więźby na temat konstrukcji wyłącznie wieszarowej nie są znane i rzadko spotyka się je o rozpiętości ponad 12 m. Jednak wieszaki bywają wykorzystywane w zastępstwie słupów, w więźbach o różnej struktury.